Het arbeidsongeschiktheidsstelsel: Te complex voor iedereen

Het Nederlandse arbeidsongeschiktheidsstelsel staat onder de loep, en de conclusie is helder: het is te complex voor bijna alle betrokkenen. Dit is de voornaamste bevinding van de Onafhankelijke Commissie Arbeidsongeschiktheidsstelsel (Octas). Dit onderzoek was in opdracht van demissionair minister Van Gennip van Sociale Zaken.

Het arbeidsongeschiktheidsstelsel te complex

Het huidige stelsel piept en kraakt onder de druk. Lange wachtrijen voor keuringen, ingewikkelde regels en velen leven onder het bestaansminimum. “Wij zijn geschrokken van de complexiteit van het stelsel en de groepen die het raakt,” zegt commissievoorzitter Roos Vermeij. De gevolgen zijn verstrekkend: mensen raken verstrikt in het systeem en worden mogelijk nog zieker.

Drie voorstellen voor verandering

Octas heeft drie voorstellen gedaan om het stelsel te hervormen. Het eerste voorstel is een vereenvoudiging van het bestaande stelsel, waarbij meer mensen in aanmerking komen voor een arbeidsongeschiktheidsuitkering. De commissie pleit voor één WIA-uitkering voor alle arbeidsongeschikten. Dit ongeacht de mate van arbeidsongeschiktheid. Daarnaast suggereert Octas een speciale regeling voor zelfstandigen en een lagere drempel voor een WIA-uitkering.

Als tweede optie stelt de commissie een volledig nieuw stelsel voor, waarbij de nadruk ligt op re-integratie. Gedurende de eerste jaren kijken we naar de mogelijkheden van re-integratie, met een uitkering van 70 procent van het oude loon. Dit moet voorkomen dat mensen snel het label ‘arbeidsongeschikt’ krijgen.

De derde variant van het stelsel houdt in dat alle werkenden, of ze nu in vaste dienst zijn of zelfstandig ondernemer, gelijk behandeld worden. Dit stelsel omvat een basisverzekering waarbij de overheid een minimumuitkering garandeert voor alle werkenden, aangevuld met een premie die door werkgevers wordt betaald.

Minister open voor de opties

“Complexiteit is vaak een uiting van regeldrift en doelmatigheidsdwang,” aldus Vermeij. Demissionair minister Van Gennip erkent dat het stelsel te complex en verlammend is en staat open voor de voorgestelde oplossingen.

Octas heeft haar advies op 29 februari 2024 aan het kabinet uitgebracht. Het rapport is gebaseerd op een uitgebreide probleemanalyse van het huidige stelsel en tussentijdse toetsingen door experts en ervaringsdeskundigen. Met dit advies is het aan het nieuwe kabinet om de complexiteit van het arbeidsongeschiktheidsstelsel aan te pakken en te zorgen voor een rechtvaardiger systeem voor alle betrokkenen.

Onderwijs je flexwerkers

Het rapport van de Onafhankelijke Commissie Arbeidsongeschiktheidsstelsel (Octas) benadrukt de complexiteit van het huidige arbeidsongeschiktheidsstelsel. Dit inclusief lange wachttijden, ingewikkelde regels en financiële uitdagingen. Voor uitzendbureaus betekent dit dat zij flexwerkers bewust moeten maken van de risico’s en uitdagingen binnen dit stelsel. Ze kunnen een actieve rol spelen in het informeren van flexwerkers over hun rechten en plichten. Denk dan aan ondersteuning bieden bij het aanvragen van een arbeidsongeschiktheidsuitkering, inspelen op mogelijke veranderingen en flexwerkers begeleiden bij re-integratie.